เรื่องน่ารู้เกี่ยวกับบทธัมมจักกัปปวัตตนสูตร
เรื่องน่ารู้เกี่ยวกับบทธัมมจักกัปปวัตตนสูตร
- ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 33 (ฉบับมจร.) พุทธวังสะ จริยาปิฎก ซึ่งเป็นเนื้อหาส่วนที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสเล่าถึงประวัติพระพุทธเจ้าองค์ก่อนๆตั้งแต่พระโกณฑัญญพุทธเจ้า มาจนถึงพระองค์เองเป็นลำดับสุดท้ายรวม 24 พระองค์ ซึ่งเนื้อหาตอนที่แต่ละพระองค์ได้แสดงปฐมเทศนา จะใช้คำว่า "ทรงยังพระธรรมจักรให้เป็นไป" บ้าง "แสดงอริยสัจ" บ้าง จึงเป็นไปได้ว่า บทธัมมจักกัปปวัตตนสูตรเป็นปฐมเทศนาของพระพุทธเจ้าพระองค์อื่นก่อนหน้าพระพุทธเจ้าของเราทั้งหลายเช่นกัน ถึงแม้ว่าพระพุทธเจ้าแต่ละพระองค์จะทรงตรัสแสดงธรรมและวินัยไม่เท่ากันก็ตาม
- บทธัมมจักกัปปวัตตนสูตร เป็นบทที่มีในพุทธทุกนิกาย แม้ปัจจุบันพุทธจะมีหลายนิกาย แต่ก็มีบทธัมมจักกัปปวัตตนสูตรนี้เป็นคำสอนเดียวกันในพระพุทธศาสนา
- นอกจากพระอัญญาโกณทัญญะจะบรรลุธรรมเมื่อฟังบทธัมมจักกัปปวัตตนสูตรจบแล้ว ยังมีเทวดาและพรหมอีก 18โกฏิที่ได้ฟังแล้วบรรลุธรรมในวันนั้นด้วยเช่นกัน (มจร. 33/26/718)
- พระพุทธเจ้าตรัสบทธัมมจักกัปปวัตตนสูตรเพียงครั้งเดียวเท่านั้น และไม่ปรากฏว่าพระองค์ได้แสดงบทธัมมจักฯนี้ที่ไหนอีก
- มรรค 8 ประการเป็นหนึ่งในโพธิยปักขิยธรรม (ธรรมที่เป็นไปในฝ่ายแห่งการตรัสรู้ธรรม) 37 ปะการ (สติปัฏฐาน 4 สัมมัปปธาน 4 อิทธิบาท 4 อินทรีย์ 5 พละ 5 โพชฌงค์ 7 มรรค 8)
- พระพุทธเจ้าแสดงปฐมเทศนา เป็นหนึ่งในสาเหตุที่ทำให้แผ่นดินไหว 8 ประการ (อ้างอิงจากมหาปรินิพพานสูตร)
- ผลจากการประกาศปฐมเทศนา พระโกญฑัญญะก็บรรลุธรรมเป็นพระโสดาบัน เป็นปฐมสาวกองค์แรกของพระพุทธเจ้า ทำให้พระรัตนตรัยครบองค์สาม เป็นก้าวแรกแห่งการแสดงธรรมโปรดเวเนยยสัตว์ที่สำเร็จอย่างงดงามของพระพุทธเจ้า
- เมื่อปฏิบัติอริยมรรคทั้ง 8 ประการอย่างสมบูรณ์ดีแล้ว จะทำให้เกิดมรรคอีกสองคือ สัมมาญาณะ (ความรู้อย่างถูกต้อง) และสัมมาวิมุตติ (ความหลุดพ้นอย่างถูกต้องตามมา)
- ตัณหานั้นอาจมีได้ในระหว่างการเจริญภาวนา เรียกกันว่า นิโรธตัณหา คือความอยากในนิโรธ ได้แก่ความอยากที่จะเข้าถึงธรรม ซึ่งจะทำให้ใจไม่เป็นสัมมาสมาธิ จึงไม่อาจจะเข้าถึงธรรมได้ และบางครั้งเมื่อได้เห็นนิมิตในขณะเจริญภาวนา อาจทำให้เกิดการยึดติดในนิมิตที่เห็น เรียกกันว่า "วิปัสสนูปกิเลส" (อุปกิเลสในขณะเจริญวิปัสสนา) หลงคิดว่าได้บรรลุธรรมแล้วทั้งที่ไม่ใช่ ฉะนั้นจึงขณะที่เจริญภาวนา จึงต้องทำใจให้สงบการกิเลส วางเฉยต่อนิมิตที่เกิดขึ้น เพื่อให้ใจเป็นสัมมาสมาธิ จงจำไว้เสมอว่า "นิโรธคือความดับตัณหา ถ้ายังมีตัณหา ก็ไม่อาจไปถึงนิโรธได้"
- สำหรับคนทั่วไปที่ไม่ใช่นักบวช พระพุทธเจ้ามักจะตรัสสอนด้วยอนุปุพพิกถา ได้แก่ทาน ศีล สวรรค์ โทษของกาม และอานิสงส์การออกจากกาม ก็เพื่อที่จะค่อยๆดับตัณหาอันเป็นเหตุแห่งทุกข์ ปล่อยวางอุปาทานในสิ่งต่างๆลงตามลำดับดังนี้
- ทาน ทำให้ตัดความตระหนี่ในของๆตน กล้าที่จะสละของๆตนให้ผู้อื่น ทำให้ไม่เป็นคนเห็นแก่ตัว เอาแต่ได้ และมีอานิสงส์ทำให้ชาติต่อไป มีสมบัติเพียบพร้อมด้วยบุญที่ทำ ลดความยึดติดในของๆตน เป็นก้าวแรกของการลดความยึดติดอื่นๆต่อไป
- ศีล ทำให้ตัดขาดจากการทำชั่วทางกาย และวาจา เป็นการเปลี่ยนพฤติกรรมของตัวเอง ละเว้นจาการทำบาปหลายประการ ทำให้ไม่ปล่อยให้ตัณหามามีอิทธพลต่อใจให้ทำเรื่องไม่ดี รู้จักหักห้ามใจ ทำให้ปล่อยวางจากการทำบาป ทำให้ไม่ต้องประสบทุกข์ในอบาย
- • สวรรค์ ทำให้ใจหันจากบาป มาใส่ใจในบุญ ในความดี ทำให้เกิดสัมมาทิฐิในเรื่องบาปบุญคุณโทษ โลกนี้โลกหน้า ทำให้มุ่งหน้าละชั่ว ทำความดี ตัดขาดจากตัณหาที่จะนำให้ไปทำบาป
- โทษของกาม ทำให้ยกระดับใจมากยิ่งกว่าขั้นที่ผ่านมา ทำให้ใจปล่อยวางกามตัณหา ซึ่งทำได้ยากมากสำหรับปุถุชนทั่วไป
- อานิสงส์แห่งกาออกจากกาม ช่วยในการปล่อยวางกามตัณหาลง ทำให้ใจน้อมไปในการประพฤติพรหมจรรย์ ปฏิบัติตนให้พ้นจากกองทุกข์
- พระพุทธเจ้าได้ทรงเริ่มสอนให้คนธรรมดาหัดปล่อยวาง ละตัณหาลงตามลำดับด้วยประการฉะนี้
บทความนี้ได้ทำการรวบรวมอธิบายคำแปลและความหมายของบทธัมมจักกัปวัตตนสูตรนี้ โดยได้ดึงเอาพระสูตรบทอื่นๆในพระไตรปิฎก พระธรรมเทศนาของพระมงคลเทพมุนี (สด จันทสโร) และของพระเทพญาณมหามุนี (ไชยบูลย์ ธัมมชโย) รวมถึงบทความธรรมะอื่นๆ เข้ามาประกอบเพื่ออธิบายขยายความเนื้อหาในบทธัมมจักฯ ให้ชัดเจนยิ่งขึ้น โดยหวังว่าจะเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจศึกษาความหมายของบทธัมมจักกัปปวัตตนสูตรต่อไป
ขอบุญกุศลที่ผู้เขียนตั้งใจเขียนบทความธรรมะนี้ จงส่งถึงพ่อแม่ ครูบาอาจารย์ ตลอดจนถึงหมู่ญาติผู้มีอุปการคุณ ขอให้พระพุทธศาสนาคงดำรงอยู่สืบไป ขอจักรแห่งธรรมของพระพุทธเจ้าจงเป็นไปสิ้นกาลนานเทอญ.
จบตอนที่ 8
อ้างอิง
- โกณฑัญญพุทธวงศ์<http://84000.org/tipitaka/attha/m_siri.php?B=33&siri=194>
- มังคลพุทธวงศ์<http://84000.org/tipitaka/attha/m_siri.php?B=33&siri=195>
- โคตมพุทธวงศ์<http://84000.org/tipitaka//attha/m_siri.php?B=33&siri=217>
- เรื่องปัญหาของพระอานนทเถระ <http://www.84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=24&p=4>
- เหตุที่ทำให้แผ่นดินไหว [มหาปรินิพพานสูตร] <http://www.dhammahome.com/webboard/topic/17584>